|
Kurs: Studije keramike (osn.) U okviru predmeta: Studije keramike Predavači dr Nenad Tasić, redovni profesor dr Jasna Vuković, redovni profesor izborni kurs Broj bodova: 4.00 Sadržaj kursa: Metode analize keramičkog materijala i posuda izrađenih bez upotrebe vitla, primena saznanja iz oblasti etnoarheologije, ciljevi i metodi interdisciplinarnih analiza, metode uzorkovanja, interpretacija arheološkog koneksta na osnovu nalaza grnčarije. Cilj izučavanja kursa: Upoznavanje studenata arheologije sa različitim pristupima u analizi grnčarije sa stanovišta najsavremenijih standarda u arheologiji, interdisciplinarnim i eksperimentalnim analizama, kao i primeni etnoarheologije u interpretaciji grnčarije. App.preduslovi_za_polaganje: Osnovnih preduslova nema. Obaveze studenata su pored pohađanja nastave i učestvovanja u diskusijama na času, priprema za svaki čas, kao i izrada seminarskog rada. Oblici nastave:
Predavanja. Na svakom času će studentima biti podeljena literatura, na osnovu koje će se na sledećem času razvijati diskusija. Plan kursa: 1. nedelja predavanje - UVOD - Istorijat proučavanja keramike i formiranje posebne discipline koja se se danas naziva terminom "studije keramike". Biće predstavljeni različiti teorijski koncepti u proučavanju keramike.
- Osnovni pravci istraživanja: eksperimentalna, etnoarheološka, interdisciplinarna istraživanja. O svakoj od ovih tema, kao i opšte o keramici trebalo biće predstavljene samo osnove.
- Takođe, biće predstavljene ukratko sve teme koje će se obrađivati u toku kursa. Već na ovom času studenti će dobiti zadatke šta treba pročitati i pripremiti za sledeći čas, kada će početi diskusije na različite teme.
2. nedelja predavanje - KARAKTERISTIKE MATERIJALA , POREKLO KERAMIKE - Šta je glina?
Nastanak gline, vrste sedimenata, hemijski sastav i glavne osobine: plastičnost.
- Šta je keramika?
Da li je keramika pečena zemlja? Osnovne karakteristike keramike kao materijala, fizičke osobine: poroznost, mikrostruktura, termičke (otpornost na termičke pritiske, provodljivost, sposobnosti zagrevanja i hlađenja) i mehaničke osobine (otpornost na abraziju, udar i sl); podela keramike prema temperaturi pečenja.
- vreme nastanka i najstarija keramika (DŽomon); društveni, klimatski i drugi uslovi za pojavu keramike; uzročno-posledična veza pojave keramike i promene ekonomije i potreba; keramika lovaca-sakupljača Literatura: Rice, P. M.
1999 On the Origins of Pottery. Journal of Archaeological Method and Theory 6:1-54.
Barnett W.K., Hoopes J. W.
1995 The Emergence of Pottery: Technology and Innovation in Ancient Societies
Shepard, A.O.
1971 Ceramics for the Archaeologist. Carnegie Institution of Washington, Washington DC.
3. nedelja predavanje - ETNOARHEOLOGIJA KERAMIKE - Osnovni pravci i ciljevi istraživanja ove posebne disicpline u okviru etnoarheologije;
- Metodologija i arheološka pitanja na koja se traži odgovor etnoarheološkom istraživanjima (organizacija proizvodnje, podela posla, tehnike izrade, načini upotrebe, ali i nastanak arheološkog sloja, interpretacija arheološkog zapisa itd.);
-Najvažniji rezultati i najvažniji projekti (pre svega projekat na Filipinima i istraživanja D. Arnolda u južnoj Americi);
- Kriterijumi na osnovu kojih se uspostavlja analogija arheološkog materijala sa saznanjima koja su rezultat etnoarheoloških istraživanja.
Literatura: Arnold, D. E.
1985 Ceramic Theory and Cultural Process. Cambridge University Press, Cambridge.
Kramer, C.
1985 Ceramic Ethnoarchaeology. Annual Review of Anthropology 14:77-102.
Hegmon, M.
2000 Advances in Ceramic Ethnoarchaeology. Journal of Archaeological Method and Theory 7:129-137.
Arnold, P. J.
2000 Working Without a Net: Recent Trends in Ceramic Ethnoarchaeology. Journal of Archaeological Research 8:105-133.
4. nedelja predavanje - FORMALNE OSOBINE POSUDA - Šta su formalne osobine (debljina zidova, obrada površina, faktura, ukras);
- Razlika između faktura i obrade površina; da li postoji prečišćena i neprečišćena keramika; koji su kriterijumi za razlikovanje faktura; kako razlikovati obradu površine od nekih tehnika ukrašavanja;
- Termičke osobine posuda i kako pojedine formalne osobine utiču na njih; eksperimentalna i interidisciplinarna istraživanja na ovom polju; značaj fakture i primesa, kao i obrada površina;
Literatura: Braun, D. P.
1983 Pots as Tools. In Archaeological Hammers and Theories, edited by J. A. Moore, A. S. Keene, pp. 107-134. Academic Press, New York.
Tite, M. S.
1999 Pottery production, Distribution and Consumption - The Contribution of Physical Sciences. Journal of Archaeological Method and Theory 6:181-233.
Tite, M. S., Kilikoglou, V., Vekinis,G.
2001 Review Article: Strength, Tughness and Thermal Shock Resistance of Ancient Ceramics and their Influence on Technological Choice. Archaeometry 43:301-324.
5. nedelja predavanje - FORMALNE OSOBINE POSUDA - Tehnološki izbor i pitanja koja arheolog treba da postavi kada je u pitanju faktura;
- Interdisciplinarna istraživanja i eksperimenti koji se sprovode sa ciljem da se egzaktno utvrde osobine i hemijski sastav posuda sa različitim formalnim osobinama.
- diskusija 6. nedelja predavanje - TEHNOLOGIJA IZRADE - Nabavka sirovina
- Tehnike izrade keramičkih posuda bez upotrebe vitla (priprema osnovne mase, različite tehnike oblikovanja, sušenje, pečenje sa i bez peći, ukrašavanje, alati); da li postoji dobro i loše pečena keramika?
- Uticaj prirodnog okruženja i društveni faktori u proizvodnji keramike: sezonalnost i podela posla
- Standardizacija i specijalizacija zanatske proizvodnje
- Identifikacija pojedinačnih arheoloških konteksta koji su vezani za neki od aspekata proizvodnje; saznanja o mestima na kojima se pojedinačne aktivnosti odvijaju i kako ova saznanja primeniti na arheološkom materijalu.
Literatura: Rye, O.
1981 Pottery Technology.
Arnold, D. E.
1985 Ceramic Theory and Cultural Process. Cambridge University Press, Cambridge.
Vandiver, P. B.
1987 Sequential slab construction: A conservative Southwest Asiatic ceramic tradition ca. 7000-3000 B.C. Paleorient 13:9-35.
7. nedelja predavanje - TIPOLOGIJA I KLASIFIKACIJA - Značaj i mesto tipologije i klasifikacije u arheologiji; sistemi klasifikacije; atributi koji su značajni za tipologiju; mane i nedostaci tipoloških sistema.
- diskusija Literatura: Erickson, J. E., Stickel, E. G.
1973 A proposed classification system for ceramics. World Archaeology 4:357-367.
Rice, P.
1987 Pottery analysis: A sourcebook, Chicago.
8. nedelja predavanje - FUNKCIONALNA ANALIZA - šta je funkcionalna analiza?
- morfološki parametri
- Arheometrijski parametri, kako se preračunavaju i šta govore; značaj dimenzija i proporcija u rekonstrukciji funkcije;
Literatura: Schiffer, M. B., Skibo, J. M.
1989 A provisional theory of ceramic abrasion. American Anthropologist 91:101-115.
Skibo, J. M.
1992 Pottery Function: A Use Alteration Perspective. Plenum Press, New York.
Hally, D. J.
1983 Use alteration of pottery vessel surfaces: An important source of evidence for the identification of vessel function. North American Archaeologist 4:3-26.
1986 The Identification of Vessel Function: A Case Study from Northwest Georgia. American Antiquity 51:267-295.
9. nedelja predavanje - FUNKCIONALNA ANALIZA - Tragovi upotrebe: vrste, intenzitet, interpretacija;
- Eksperimentalna i etnoarheološka istraživanja
- abrazija i habanje: tragovi aktivnosti
- tragovi nastali delovanjem hemijskih procesa
- naslage gari i pepela
- oksidirane površine 10. nedelja predavanje - LIPIDI: INTERDISCIPLINARNA I EKSPERIMENTALNA ISTRAŽIVANJA - Značaj lipida u analizama keramike: funkcija posuda, režim ishrane, rekonstrukcija prirodnog okruženja i aktivnosti;
- Analitičke tehnike: gasna hromatohrafija i masena spektrometrija;
- Uzorkovanje; poželjni arheološki konteksti; kontaminacija uzorka;
- Eksperimentalna istraživanja: distribucija lipida u zidovima posuda, očuvanost lipida različitih biljnih i životinjskih vrsta.
Literatura: Evershed, R. P.
1993 Biomolecular archaeology and lipids. World Aracheology 25:74-93.
Evershed, R. P., Mottram, H. R., Dudd, S. N., Charters, S., Scott, A. W., Gibson, A. M., Conner, A., Blinkhorn, P. W., Reeves, V.
1997 New criteria for the identification of animal fats preserved in archaeological pottery. Naturwissenschaften 84:402-406.
Eerkens, J. W.
2005 GC-MS analysis and fatty acid ratios of archaeological potsherds from the Western Great Basin of North America. Archaeometry 47:83-102.
11. nedelja predavanje - SEKUNDARNA UPOTREBA KERAMIKE I FORMATIVNI PROCESI - Sekundarna upotreba posuda i keramičkih fragmenata: etnoarheološka istraživanja; primena saznanja na arheološkom materijalu; kriterijumi za prepoznavanje sekundarno korišćenih fragmenata;
- Formativni procesi i nastanak keramičkog asemblaža.
Literatura: Skibo, J. M.
1987 Fluvial sherd abrasion and the interpretation of surface remains on Southwestern bajadas. North American Archaeologist 8:125-142.
Deal, M., Hagstrum, M.B.
1995 Ceramic reuse behavior amnog the Maya and Wanka: Implications for archaeology, In: Expanding archaeology, edited by Skibo, J.M., Walker, W.H., Nielsen, A.E., pp.111-126, University of Utah Press: Salt Lake City.
Deal, M.
1998 Pottery ethnoarchaeology in the central Maya Highlands, The University of Utah Press: Salt Lake City.
12. nedelja predavanje - DEPOZICIJA I ANALIZA ARHEOLOŠKOG KONTEKSTA - Statistička analiza, analiza arheološkog konteksta - načini deponovanja keramičkog materijala - primarni i sekundarni konteksti (kuća/jama, sloj nivelacije isl);
- Kvantitativna analiza.
Literatura: Orton, C., Tyers, P., Vince, A.
1993 Pottery in Archaeology. Cambridge University Press, Cambridge.
|
