Broj bodova: 5.00

Sadržaj kursa: Pitanje o tome kako različite kulture koriste, predstavljaju i doživljavaju ljudsko telo, telesne supstance i delove tela u antropologiji je prisutno već duže vreme. Međutim, tek poslednjih decenija analiza tela i seksualnosti postaje jedno od centaralnih istraživačkih područja u okviru discipline. Socijalne, ekonomske i političke promene u savremenom svetu, a posebno razvoj informatatike, novih tehnologija genetskog inženjeringa, kao i rekonstruktivne i transplatativne hirurgije koje na najočigledniji način dovode u pitanje uobičajene predstave o prirodnosti i granicama ljudske telesnosti, uticale su na povećanje interesa za problematiku tela i seksualnsti. Na taj način pitanje o odnosu tela i identiteta, o upotrebi tela u konstruisanju identiteta i uspostavljanju socijalnih razlika dobija istaknuto mesto u okviru različitih teorijskih pristupa i paradigmi. Tokom kursa studenti i studentkinje će biti upoznati sa osnovnim teorijskim problemima i orijentacijama u ovom polju istraživanja. Istovremeno, na osnovu analize etnografskog i istorijskog materijala iz Srbije i Crne Gore, ali i kroz primere iz ostalih balkanskih društava, biće razmotreni različiti socijalni, kulturni, ideološki i politički aspekti upotrebe tela u konstruisanju različitih vrsta identiteta (rodni, seksualni, nacionalni...)kao i druga pitanja koja ova problematika pokreće. Rad tokom školske godine biće usmeren na nekoliko širih problemskih i tematskih celina koje će posebno biti izložene i prodiskutovan, kako sa stanovišta različitih teorijskih orijentacija i istraživačkih paradigmi, tako i u kontekstu istorijskih, društevih i kulturnih odlika izučavanog područja.

Cilj izučavanja kursa: Osnovni cilj kusra je da ukaže na načine putem kojih je telo i telesno iskusvo uključeno u društvene, kulturne, istorijske i političke procese na ovim prostorima, postajući, na taj način, njihov nerazdvojiv deo. Do kraja godine studenti i studentkinje bi trebalo da budu a) upoznati sa glavnim pristupima i teorijskim problemima u vezi sa odnosom tela i identiteta u okmviru savremene antropologije; b) upoznati sa etnografskim i istorijskim materijalom kao i rezultatima istraživanja u ovom domenu; c) svesni društvenih i istorijskih promena u analizi tela i telesnosti; d) sposobni da uoče i definišu teorijske i društvene probleme i da ukažu na različite načine, strategije i ciljeve (zlo)upotrebe tela u konstruisanju različitih vrsta identiteta u datom društveno-istorijskom i kulturnom kontehtu. Razmatranje osnovnih teorijsko-metodoloških pitanja u vezi sa društvenim i kulturnim aspektima konstruisanja, doživljavanja, predstavljanja, kontrolisanja i upotrebe tela i seksualnosti kroz analizu materijala iz Srbije i Crne Gore čini se značajnim iz dva osnovna razloga: a) studentima i studentkinjama omogućava bolje upoznavanje i kritički i analitički odnos prema sociokulturnim fenomenima u sopstvenom društvu; b)pruža mogućnost istraživačkog rada i upoznavanje sa različitim fazama istraživačkog postupka, kao i primenu teorijskih i anlitičkih koncepata i kategorija u analizi materijala koji su studenti/studentkinje sami prikupili/e tokom izrade seminarskih radova, što takođe predstavlja jedan od ciljeva ovog kursa.

App.preduslovi_za_polaganje: Nema posebnih preduslova

Oblici nastave: Nastava se odvija kroz predavanja, vežbe, seminarske diskusije i mentorski rad prilikom istraživanja i pisanja seminarskog rada. Rad u drugom semestru biće jednim delom posvećen istraživanjima za seminarske radove i prilagođen temama i teorijski-metodološkim problemima koje studenti/kinje izaberu za predmet svojih istraživanja.

Obaveze studenata: Od studenata i studentkinja studenata se očekuje: a) pohađanje nastave; b)aktivnost na časovima tj. pripremljenost, usmeno izlaganje, diskusija o tekstovima i/ili materijalu koji je odabran da bude predmet diskusije na časovima; c) da predaju kratak pisani predlog seminarskog rada do kraja prvog semestra; e)seminarski rad (konačna verzija mora biti prihvaćena najmanje nedelju dana pre izlaska na usmeni ispit).

nacin_ocenjivanja_rada_i_rezultata: Polazeći od toga da bi ocena trebalo da bude rezultat rada i aktivnosti tokom školske godine, konačna ocena je kumulativna i sastoji se od sledećih elemenata: a) aktivnost na časovima (redovno pohađanje nastave, kontinuirano čitanje i pripremanje zadatih tekstova i materijala koji su predviđeni da budu predmet diskusije na času; usmenao predstavljae zadatih tekstova i/ili analiziranog materijala (samostalno ili u grupi) b)kolokvijum na početku drugog semestra (oni koji ne izađu ili ne polože kolokvijum taj deo gradiva polažu na usmenom ispitu) c) seminarski rad c) usmeni ispit

1. nedelja

2. nedelja

Literatura: 1. K Woodward, (ed.), Identity and Difference, Sage Publications in association with the Open University, London, 1997 2. A. Strathern, Body Thoughts, The University of Mitchigan Press, 1997 3. T. J. Chordas, Embodiment and experience. The existential ground of body and self, Cambridge University Press, Cambridge, 1994

2. nedelja

Literatura: 1. Z. Ivanović, P. Šarčević, O statusu tela u antropologiji, Kultura, br.105/106, Beograd, 2003, 9-24

2. nedelja

3. nedelja

Literatura: 1. E. D. Dreger, "Neoređeni pol" ili ambivalentna medicina, Kultura, br.105/106, Beograd, 2003, 147-169; 2.A. Strathern, Body Thoughts, Michigan Univerity Press, Ann Arbor, 1997, 139-154

3. nedelja

Literatura: 1. T. Laquer, Making Sex: Body and Gender from Greeks to Freud, Harvard University Press, Cambridge, Mass., 1990, 149-193; 2. Ž.Papić, Polnost i kultura. Telo i znanje u socijalnoj antropologiji, Biblioteka XX vek, Beograd, 1997

4. nedelja

4. nedelja

Literatura: 1. A. Fostikov, Žena između vrline i greha, u: S. Marjanović-Dušanić, D. Popović (ur.), Privatni život u srpskim zemljama srednjeg veka, Klio, Beograd, 2004, 323-362 2. A. Fotić, Između zakona i njegove primene, u: S. Marjanović-Dušanić, D. Popović (ur.), Privatni život u srpskim zemljama u osvit modernog doba, Klio, Beograd, 2005, 52-71 3.M.Timotijević, Individualna privatnost, Privatni život u srpskim zemljama u osvit modernog doba, Klio, Beograd, 2005, 703-723

5. nedelja

Literatura: 1. B. Denich, Spol i moć na Balkanu, Etnološki pregled 22, Beograd, 1986, 83-98 2. A. Lazarević, Seksualna potencija-impotencija kao pojam u našim narodnim običajima, Glasnik Etnografskog instituta SANU, 1975, 115-126 Z.Divac, Godišnji praznici, prilika za običajno druženje mladih u tradicionalnom selu severoistočne Srbije, Etno-kulturološki zbornik, knj.II, Svrljig, 1986, 175-179

5. nedelja

Literatura: 1. M. Malešević, Ritualizacija socijalnog razvoja žene, Zbornik radova Etnografskog instituta SANU, knj. 19, Beograd, 1986, 9-118;2. A.Kostić, Seksualno u našoj narodnoj poeziji, Medicinska knjiga, Beograd, Zagreb, 19782; 3. M. Jovanović, S. Naumović (eds.), Gender Realtions in South Eastern Europe: Historical Perspectives on Womanhood and Manhood in 19th and 20th Century, 2002

5. nedelja

Literatura: 4. T. Đorđević, O srpskim ženama, Srpski književni glasnik, knj. 2, Beograd, 1912, 188-196; 285-294 5. T. Đorđević, Devojačka nevinost, Naš narodni život, knj. 2, Beograd, 1930, 97-106 6. 6. S. Stefanović, "Ženski pokret, o problemima braka, slobodne ljubavi i prostitucije i kontrole rađanja, Godišnjak za društvenu istoriju 1-3, Beograd, 1998, 66-85

6. nedelja

7. nedelja

Literatura: 1. M.Fuko, Istorija seksualnosti. Volja za znanjem, Prosveta, Beograd, 1978, 1-46; 71-97

7. nedelja

Literatura: 1. T. Turner, Bodies and anti-bodies: flesh and fetish in contemporary social theory, u: T. J. Chordas, Embodiment and experience. The existential ground of body and self, Cambridge University Press, Cambridge, 1994, 27-47

7. nedelja

8. nedelja

Literatura: 1. Đ. Jovanović, kako naš đak umire, Javna predavanja, Beograd, 1890, 3-18 2. NA, Ženitba u pogledu psihičkom , Srpski letopis za god. 1866., Novi Sad, 1867, 127-135 3.M. P. Žena. Istorijsko-pedagoško razmatranje, Srpski letopis za god. 1867, 1868 i 1869, knj.112, Novi Sad, 1871, 182-202 4. M. Šapčanin, O vaspitanju ženskinja, Javna predavanja, Beograd, 1873 5. J. Miodragović, Narodna pedagogija u Srba ili kako naš narod podiže porod svoj, Beograd 1914, 1-5; 23-39; 315-340; 389-414

8. nedelja

9. nedelja

Literatura: 1. A. Vasiljević, Odnošaji između fizičkih osobina rase i pola, Glasnik srpskog učenog društva, knj. 55, Beograd, 1884, 55-91

9. nedelja

Literatura: 1. N. Yival-Davis, Gender and Nation, Sage Publications, London, 1997 2 D. Stojanović, Stanje zdravlja žena i dece u Srbiji početkom XX veka, u: Žene i deca, Biblioteka helsinške sveske, br. 23, Beograd, 2006, 160-175

10. nedelja

11. nedelja

Literatura: 1. G. Herd, Treći pol i treći rod, Kultura, br.105/106, Beograd, 2003, 63-132

11. nedelja

Literatura: 1.P.Šarčević, Sex and Gender Identity of «Sworn Virgins» in the Balkans, u: M. Jovanović, S. Naumović, Gender Relations in South Eastern Europe:Historical Perspectives on Womanhood and Manhood in XIX and XX Century, Belgade-Gratz, 2002, 125-143 (prevedeno, teht u rukopisu, Bibl. Odeljenjlj za etnologiju i antopologiju) 2. J. Vince-Paulla, Virdžina, zavjetovana djevojka, Kruh i ruže. Časopis ženske infoteke, br. 15, Zagreb, 2002, 44-53

12. nedelja

Literatura: 1. M. Garber, Vested Interests: Cross-Dressing and Cultural Anxiety, Routledge, London and New York, 1992 2. M. Garber, Šik od Arabije: transvestizam, transseksualizam i erotika kulturnog prisvajanja, Ženske studije. Časopis za feminističku teoriju br.2/3, Centar za Ženske studije, Beograd, 1995, 162-184 3. D. Fas, Unutra i izvan. Gej i lezbejska hrestomatija, Centar za ženske studije, Beograd, 2003

12. nedelja

Literatura: 1. M. Morgan-Holms, Čudno skrojena tela, Kultura, 105/106, 170-182; 2. DŽ. Batler, Tela koja nešto znače, O diskuzivnim granicama "pola", Samizdat B-92, Beograd, 2001, 1-23

13. nedelja

14. nedelja

15. nedelja

16. nedelja

16. nedelja

Literatura: 1.S. Bojanin, Ples prerušenih, u: S. Bojanin, Zabave i svetkovine u srednjevekovnoj Srbiji, Istorijski institut, Beograd, 2005, 210-224; 2. J. Vince- Paulla, Amazonke iz Istre: na tragu istarskih, u muško preobučenih žena, u: J. Ramberšić Kirin, T. Škorić, Između roda i naroda. Etnološke i folklorističke studije, Centar za ženske studije, Biblioteka Etnografija, Zagreb, 2004, 119- 137

17. nedelja

Literatura: 1. D. Žarkov, Tijelo drugoga ili seksualno nasilje i tvorba maskuliniteta, seksualnosti i etniciteta u hrvatskim medijima, Treća, Vol. IV, br. 1, Zagreb, 2002, 122-133; 2. I. Živić, Performativne karakteristike roda. Subverzija identiteat u filmu Marble Ass Želimira Žilnika, Diskrepancija. Studentski časopis za društveno-humanističke teme, br.9, god.5, Zagreb, studeni 2004, 17-27

17. nedelja

Literatura: 1. K. Mos, Jugoslovenski transseksualni heroji: "Virdžina" i "Marble Ass", Reč, br.67/13, septembar 2002, 327-346

18. nedelja

19. nedelja

Literatura: 1. T. J. Chordas, Introduction: the body as representation and being- in- the- world, u: T. J. Chordas, Embodiment and experience. The existential ground of body and self, Cambridge University Press, Cambridge, 1994, 1-20

19. nedelja

Literatura: 1.A. Strathern, Habit or Habitus? Theories of memory, the body, and change, u: Body Thoughts, Michigan University Press, 1996, 25-39 2. P. Bourideu, The dialectic of objectification and embodiment, u: P. Bourdieu, Outline of a Theory of Practice, Cambridge University Press, Cambridge, 1977, 87-95 3. P.Connerton, Kako društva pamte, Samizdat B92, Beograd, 2OO2

20. nedelja

Literatura: 1. D. Lupton, Tijelo u medicini, Treća. Časopis za ženske studije, br.1, vol. IV, Zagreb, 2002, 170-190 2. S. Benson, Faulty Selves, Imperfect Bodies: Impairment, Disability and Aids, u: K. Woodward (ed.), Identity and Difference, Sage Publications in association with the Open University, London, 1997, 150-160

20. nedelja

Literatura: 1. A.Strathern, Trance and Healing, u: Body Thoughts, The University of Michigan Press, Ann Arbor, 153-176 2. L. French, The political economy of injury and compassion: amputees on the Thai-Cambodia Border, u: T. J. Chordas, Embodiment and experience. The existential ground of body and self, Cambridge University Press, Cambridge, 1994, u: 69-99

21. nedelja

Literatura: . B. Žikić, Antropološka analiza HIV/HCV-vulnerabilnosti i rizičnog ponašanja u Beogradu, u: Svakodnevna kultura u postsocijalističkom periodu u Srbiji i Bugarskoj, Zbornik radaova Etnografskog instituta SANU, Beograd, 2006 (u štampi) 2 M. Malešević, Menopauza-poslednja misterija krvi, u: Običaji životnog ciklusa u gradskoj sredini, Posebna izdanja Etnografskog instituta SANU, knj. 48, Beograd, 2002, 199-215

21. nedelja

Literatura: 1.M.Pavlović, Medicina u Beogradu između tradicije i savremenosti, Glasniik Etnografskog instituta SANU XLIV, Beograd, 1995, 235-246; 2..V. Đorđević, Narodna medicina u Srba, Novi Sad, 1872; 3. S. Knežević, Etno-medicinska shvatanja u savremenom Beogradu, Acta hist. med. stom. phfarm, vet. Beograd, 1980, 111-116; 4. Z. Divac, Magijsko izazivanje i lečenje impotencije, Timočki medicinski glasnik, god. 14, br. 2, Zaječar, 1989

22. nedelja

Literatura: 1. C. Shilling, The Body and Phisycal Capital, u: K. Woodward, (ed.), Identity and Difference, Sage Publications in associations with Open University, London, 1997, 88-93 (prevod u rukopisu, biblioteka Odeljenja za etnologiju i antropologiju) 2. T. Đorđević, Kupovina i otmica devojaka, Naš narodni život, knjiga druga, Beograd, 1930, 60-90 3.N. Scheper-Huges, The Global Traffic in Human Organs, Current Anthropology, Vol.41, no.2, April 2000, 191-224

22. nedelja

Literatura: 1.V. Jovanović, Prostitucija u Beogradu tokom XIX veka, Godišnjak za društvenu istoriju, sv. 1, Beograd, 1997, 7-24 2. D. Radulović, Prostitucija u Jugoslaviji, Filip Višnjić, Beograd, 1986, 31-60 3. S. Dekić, Seks, roblje i politika. Problem trgovine ženama u štampanim medijima u Srbiji, Genero, Centar za ženske studije, Beograd, 2004, 29-37

23. nedelja

Literatura: 1. A. Balsamo, Virtalno tijelo u cyber prostoru, Treća, Časopis Centra za ženske studije, br.1, Vol. IV, Zagreb, 2002, 284-298 2. E. Grosz, Preoblikovanje tijela, Treća, Časopis Centra za ženske studije, br.1, Vol. IV, Zagreb, 2002, 6-25

23. nedelja

Literatura: 1. E. Ohniki-Tierney, Brain Death and Organ Transplatation. Cultural Bases of Medical Technology, Current Anthropology, Vol. 35, No.3, June 1994, 233-254 2.J. Gonzales, Zamišljajući tijelo kiborga, Treća, Časopis Centra za ženske studije, br.1, Vol. IV, Zagreb, 2002, 298-312 3. M. Featherstone, R. Burrows, Kiberprostor, kibertijela, cyberpunk. Kulture tehnološke tjelesnosti, Naklada Jesenski i Turk, Zagreb, 2001

24. nedelja

Literatura: K. Verdery, The Political Lives of Dead Bodies. Reburial and Postsocialist Change, Columbia University Press, New York, 1999, 95-127

24. nedelja

25. nedelja

26. nedelja

27. nedelja

28. nedelja

29. nedelja

30. nedelja