|
Kurs: Opšta istorija umetnosti srednjeg veka (osn.) U okviru predmeta: Opšta istorija umetnosti srednjeg veka Predavači dr Jelena Erdeljan, redovni profesor dr Branka Vranešević, redovni profesor obavezni kurs Broj bodova: 10.00 Sadržaj kursa: U okviru ovog predmeta predstavljeni su svi vidovi stvaralaštva iz domena likovnih umetnosti i vizuelne kulture srednjeg veka, od XI do XV veka.
Praktični deo podrazumeva upoznavanje sa pojedinačnim reprezentativnim primerima kroz vežbe u muzejima, na terenu i uz pomoć elektronske baze podataka. Cilj izučavanja kursa: Upoznavanje studenata sa nastankom, razvojem i tokovima umetnosti srednjeg veka, nastale u Vizantiji i zemljama Vizantijskog komonvelta kao i na tlu zapadne Evrope. Predstavljanje idejnih osnova, programa, ikonografskih i stilskih odlika umetničkih dela. App.preduslovi_za_polaganje: Student mora da ispuni uslove propisane Statutom Filozofskog fakulteta. Obavezno prisustvo na predavanjima i vežbama. Oblici nastave:
Nastava se izvodi tokom dva semestra na predavanjima i vežbama, uz odgovarajuću vizuelnu podršku i mogućnost terenske prakse. Plan kursa: 1. nedelja predavanje - Uvodna razmatranja Upoznavanje sa prostorno-vremenskim okvirima,osnovnim problemima,metodom rada i literaturom 1. nedelja vežbe - Uvodna razmatranja Upoznavanje sa vizuelnim materijalom i literaturom 2. nedelja predavanje - Umetnost zapadne Evrope XI i XII veka 1 Upoznavanje sa okvirima nastanka manastira Klini i osnovnim odlikama programa i vizuelnog identiteta klinijevskih manastira u današnjoj Francuskoj i Španiji, te benediktinskih manastira u Italiji. Razvoj carske umetnosti pod dinastijom Salijevaca te vladarske umetnosti normanskih vladara Engleske. 2. nedelja vežbe - Umetnost zapadne Evrope XI i XII veka 1 Analiza teksta hronika Raula Glabera i Lava od Ostije. Analiza programa dekoracije, ikonografije i stila klinijevskih crkava (Klini, Oten, Vezlej), manastira Monte Kasino, crkve Sant Anđelo in Formis, zadužbine nemačkih careva u Špajeru, normanskih zadužbina u Kaenu, Daramu i Londonu 3. nedelja predavanje - Umetnost zapadne Evrope XI i XII veka 2 Razmatranje programa dekoracije hodočasničkih crkava na putu za Kompostelu te umetnosti cistercitskog reda 3. nedelja vežbe - Umetnost zapadne Evrope XI i XII veka 2 Analiza programa, ikonografije i stila fasada i portala hodočasničkih crkava (Sv. Martin u Turu, Sen Sernen u Tuluzu, Santjago de Kompostela i dr), opatijskih crkava u Sitou i Klervou. Analiza tekstova Bernara od Klervoa 4. nedelja predavanje - Umetnost zapadne Evrope XI i XII veka 3 Principi formiranja vizuelnog identiteta moćnih gradova na tlu severne i centralne Italije, renesansa XII veka, antikizirajući stil u umetnosti XII veka 4. nedelja vežbe - Umetnost zapadne Evrope XI i XII veka 3 Analiza programa skulptoralne dekoracije katedrale u Modeni kao i pisanih izvora koji svedoče o procesu njenog podizanja 5. nedelja predavanje - Vizantijska umetnost u doba Komnina 1 Predstavljanje okvira za razumevanje vizantijske umetnosti u doba dinastije Komnina. Liturgija, crkvena poezija, bogoslužbeni tekstovi i umetnost. Razvoj programa dekoracije i ikonografske odlike sakralne umetnosti. 5. nedelja vežbe - Vizantijska umetnost u doba Komnina 1 Analiza razvoja programa dekoracije vizantijske crkve XI i XII veka na primerima Svete Sofije Ohridske, Nea Moni na Hiosu, Dafni i dr. 6. nedelja predavanje - Vizantijska umetnost u doba Komnina 2 Umetnost u Carigradu u doba Komnina 6. nedelja vežbe - Vizantijska umetnost u doba Komnina 2 Stilska i ikonografska analiza nosećih spomenika Carigrada u doba dinastije Komnina. 7. nedelja predavanje - Vizantijska umetnost u doba Komnina 3 Slikarstvo crkve Svetog Pantelejmona u Nerezima. 7. nedelja vežbe - Vizantijska umetnost u doba Komnina 3 Analiza ikonografije i stila crkve Svetog Pantelejmona u Nerezima. 8. nedelja predavanje - Vizantijska umetnost u doba Komnina 4 Vizantijski ikonopis, iluminirani rukopisi i relikvijari XI i XII veka 8. nedelja vežbe - Vizantijska umetnost u doba Komnina 4 Analiza ikonografije i stila ikonopisa, iluminiranih rukopisa i relikvijara XI i XII veka. 9. nedelja predavanje - Vizantijski komonvelt u doba Komnina Umetnost nastala u zemljama Vizantijskog komonvelta u XI i XII veku (Kijevsko-vladimirska Rusija, Jermenija, Gruzija) 9. nedelja vežbe - Vizantijski komonvelt u doba Komnina Analiza nosećih spomenika umetnosti vizantijskog komonvelta XI i XII veka sa posebnim naglaskom na umetnost Kijevsko-vladimirske Rusije, Jermenije i Gruzije. 10. nedelja predavanje - Susret zapadne Evrope i mediteranskog sveta Umetnost na tlu južne Italije i Sicilije pod vlašću Normana i dinastije Štaufovaca, Venecija i obnova bazilike Svetog Marka, Sveta zemlja i istočni Mediteran pod krstaškom vlašću 10. nedelja vežbe - Susret zapadne Evrope i mediteranskog sveta Analiza ikonografije i stila nosećih spomenika nastalih na tlu južne Italije i Sicilije pod vlašću Normana i dinastije Štaufovaca, potom Venecije i obnove bazilike Svetog Marka, Svete zemlje i istočnog Mediterana pod krstaškom vlašću. 11. nedelja predavanje - Opus francigenum Opat Siže i obnova opatije Sen Deni, nastanak gotike 11. nedelja vežbe - Opus francigenum Analiza novih tehničkih dostignuća i stilskih karakteristika opatije Sen Deni nastalih u vreme obnove opata Sižea. Glavne karakteristike gotičke umetnosti biće posebno obrađene uz propratni vizuelni materijal 12. nedelja predavanje - Rana gotika u Francuskoj i Engleskoj Program dekoracije Kraljevskog portala u Šartru, crkve prve polovine XII veka u Il de Fransu, centralno mesto marijanske tematike u programu dekoracije, razvoj ikonografije, stilske odlike. Širenje gotike i katedrala u Kenterberiju 12. nedelja vežbe - Rana gotika u Francuskoj i Engleskoj Analiza ranogotičkog stila i ikonografije programa dekoracije Kraljevskog portala u Šartru, čije centralno mesto zauzima marijanska tematika u programu dekoracije. Poseban osvrt na širenje gotičke umetnosti u Englesku na primeru katedrale u Kenterberiju. 13. nedelja predavanje - Umetnost oko 1200. godine Sličnosti u programu, ikonografiji i vizuelnom jeziku umetnosti zapadne Evrope i vizantijskog sveta oko 1200. godine 13. nedelja vežbe - Umetnost oko 1200. godine Analiza ikonografije i stila u smislu sličnosti u programu, ikonografiji i vizuelnom jeziku umetnosti zapadne Evrope i vizantijskog sveta oko 1200. godine. 14. nedelja predavanje - Vizantijska umetnost XIII veka Tokovi u umetničkom stvaralašvu i glavni spomenici Epirske despotovine,Nikejskog carstva i Trapezuntskog carstva 14. nedelja vežbe - Vizantijska umetnost XIII veka Posebnim osvrtom na tokove u umetničkom stvaralašvu glavnih spomenika Epirske despotovine,Nikejskog carstva i Trapezuntskog carstva analiziraće se posebne karakteristike vizantijske umetnosti XIII veka. 15. nedelja predavanje - Vizantijska umetnost u doba Paleologa 1 Umetnost u Carigradu od 1261. do 1453. godine, zadužbine vladara iz dinastije Paleoga i visokih zvaničnika Carstva 15. nedelja vežbe - Vizantijska umetnost u doba Paleologa 1 Analiza glavnih tokova u umetnosti dinastije Paleologa u Carigradu u vremenskom okviru od 1261. do 1453. godine, sa posebnim osvrtom na glavne zadužbine vladara istoimene dinastije i visokih zvaničnika Carstva. 16. nedelja predavanje - Vizantijska umetnost u doba Paleologa 2 Obnova manastira Hrista Hore pod ktitorstvom Teodora Metohita i razmatranje programa dekoracije, ikonografije i stila fresko živopisa i mozaika 16. nedelja vežbe - Vizantijska umetnost u doba Paleologa 2 Analiza ikonografije i stila umetnosti (fresko živopisa i mozaika) manastira Hrista Hore nastale pod ktitorstvom Teodora Metohita. 17. nedelja predavanje - Vizantijska umetnost u doba Paleologa 3 Umetnost u Solunu i Mistri od XIII do XV veka 17. nedelja vežbe - Vizantijska umetnost u doba Paleologa 3 Ikonografska i stilska analiza nosećih spomenika nastalih u Solunu i Mistri u periodu od XIII do XV veka. 18. nedelja predavanje - Vizantijska umetnost u doba Paleologa 4 Vizantijski ikonopis, iluminirani rukopisi, relikvijari i ostali predmeti bogoslužbene namene iz vremena dinastije Paleologa 18. nedelja vežbe - Vizantijska umetnost u doba Paleologa 4 Analiza stila i ikonografije vizantijskih ikonopisa, iluminiranih rukopisa, relikvijara i ostalih predmeta bogoslužbene namene iz vremena dinastije Paleologa. 19. nedelja predavanje - Vizantijski komonvelt u doba Paleologa Umetnost nastala u zemljama Vizantijskog komonvelta u vreme dinastije Paleologa, umetnost Drugog bugarskog carstva i Moskovske kneževine 19. nedelja vežbe - Vizantijski komonvelt u doba Paleologa Analiza glavnih spomenika nastalih u zemljama Vizantijskog komonvelta u vreme dinastije Paleologa, Drugog bugarskog carstva i Moskovske kneževine sa posebnim akcentom na stilske i ikonografske karakteristike. 20. nedelja predavanje - Umetnost zrele gotike Formiranje univerzalnih programa dekoracije u službi trijumfujuće crkve u vreme IV Lateranskog koncila, gotika i sholastika, Pariz u doba Luja IX Svetog, recepcija francuskih predložaka i lokalna tradicija - Engleska u vreme Henrija III i Sveto rimsko carsvo u doba Henrika VI i Fridriha II 20. nedelja vežbe - Umetnost zrele gotike Stilska i ikonografska analiza formiranih univerzalnih programa dekoracije u službi trijumfujuće crkve u vreme IV Lateranskog koncila, gotika i sholastika, Pariz u doba Luja IX Svetog, recepcija francuskih predložaka i lokalna tradicija - Engleska u vreme Henrija III i Sveto rimsko carstvo u doba Henrika VI i Fridriha II sa primerima najznačajnijih spomenika tog doba. 21. nedelja predavanje - Umetnost u Italiji u XIII i XIV veku Dugento i trecento u Italiji, aktivnosti propovedničkih redova i retorika i poetika slike, umetnici firentinske i sijenske škole sa posebnim osvrtom na delatnost Đota i Duča 21. nedelja vežbe - Umetnost u Italiji u XIII i XIV veka Analiza pojmova duocento i trecento u Italiji, uz poseban osvrt na aktivnosti propovedničkih redova i retorika i poetika slike radi lakšeg razumevanja tokova u umetnosti. Glavni predstavnici firentinske i sijenske slikarske škole, sa najznačajnijim delima, Đoto i Dučo, biće obuhvaćeni sa posebnom pažnjom. 22. nedelja predavanje - Umetnost zapadne Evrope XIV i XV veka Retorika i poetika umetnosti pozne gotike u kontekstu Crne smrti, Stogodišnjeg rata, privatne pobožnosti, misticizma. Pojava novih tema i/ili nove ikonografije u sakralnoj umetnosti. 22. nedelja vežbe - Umetnost zapadne Evrope u XIV i XV veka Analiza retorike i poetike umetnosti pozne gotike u kontekstu Crne smrti, Stogodišnjeg rata, privatne pobožnosti, misticizma što uslovljava pojavu novih tema i/ili nove ikonografije u sakralnoj umetnosti, sa najznačajnijim primerima vizuelne umetnosti. 23. nedelja predavanje - Internacionalna gotika Umetnost evropskih dvorova XIV i XV veka, dela Simona Martinija, braće iz Limburga, majstora Teodoriha, Klausa Slutera 23. nedelja vežbe - Internacionalna gotika Analiza glavnih kulturnih i umetničkih tokova evropskih dvorova XIV i XV veka, i dela Simona Martinija, braće iz Limburga, majstora Teodoriha, Klausa Slutera koji pripadaju umetnosti takozvane internacionalne gotike. 24. nedelja predavanje - Umetnost poznog srednjeg veka Ranonizozemsko slikarstvo, oltarski poliptisi XV-XVI veka u nemačkim zemljama,od Van Ajka do Tilmana Rimenšnajdera 24. nedelja vežbe - Umetnost poznog srednjeg veka Ikonografska i stilska analiza ranonizozemskog slikarstva braće Van Ajk, Roberta Kampena i dr. Posebna pažnja biće usmerena na stilski razvoj oltarskih poliptiha XV-XVI veka u nemačkim zemljama sa vizuelnim primerima najznačajnijih dela Tilmana Rimenšnajdera, Vajt Štosa i dr. 25. nedelja predavanje - Sumrak Vizantije i Vizantija posle Vizantije Vizantijska umetnost XV veka i postvizantijska umetnost 25. nedelja vežbe - Sumrak Vizantije i Vizantija posle Vizantije Poseban osvrt biće na vizantijsku umetnost XV veka kao i postvizantijsku umetnost sa naglaskom na najznačajnija dela i umetnike tog doba. 26. nedelja predavanje - Zaključna razmatranja Pregled gradiva vezanog za silabus 26. nedelja vežbe - Zaključna razmatranja Analiza umetnosti i najznačajnijih umetnika gradiva obuhvaćenog silabusom.
Literatura i izvori podataka: Opsta obavezna Literatura Gothic, Architecture, Sculpture, Painting, R. Toman ed., Koln 1997, 7-17.
R. Cormack, Byzantine Art, Oxford University Press 2000, 145-217.
Romanesque, Architecture, Sculpture, Painting, R. Toman ed., Koln 1997, 7-17. V. Sekules, Medieval Art, Oxford University Press 2001. V. N. Lazarev, Istorija vizantijskog slikarstva, Beograd 2004, 87-188. Ž. Dibi, Umetnost i društvo u srednjem veku, Beograd 2001.
Opsta dopunska Literatura Abbot Suger on the Abbey Church of St. Denis and its Art Treasures, ed. E. Panofsky, G. Panofsky-Soergel, Princeton University Press 1979. Byzantium: Faith and Power (1261-1557), ed. C. H. Evans, Yale University Press 2004. C. Mango, The Art of the Byzantine Empire 312-1453, University of Toronto Press 1986. Glory of Byzantium, ed. H. C. Evans, H. N. Abrams 2000. H. Maguire, Art and Eloquence in Byzantium, Princeton Univesrity Press 1992.
J. Erdeljan, Balkan i Mediteran: kulturni transfer i vizuelna kultura u srednjovekovno i rano moderno doba, Beograd 2019. J. Erdeljan, Mediteran i drugi svetovi: pitanja vizuelne kulture, XI-XIII vek, Beograd 2015. J. Huizinga, Jesen srednjeg veka, Novi Sad 1974. J. Le Goff, Srednjovekovna civilizacija zapadne Evrope, Beograd 1974. O. Demus, Byzantine Art and the West, New York University Press 1970. O. Demus, Byzantine Mosaic Decoration, ACLS Humanities E-Book, 2008. J. Erdeljan, Izabrana mesta: konstruisanje Novih Jerusalima kod pravoslavnih Slovena, Beograd 2013. |
