|
Kurs: Materijalna kultura Srbije (osn.) U okviru predmeta: Materijalna kultura Srbije Predavači dr Danijela Velimirović, vanredni profesor obavezni kurs Broj bodova: 6.00 Sadržaj kursa: Predmet se bavi osvajanjem znanja iz oblasti tradicionalne i savremene materijalne kulture na teritoriji Srbije. Tradicionalni inventar materijalne kulture biće obrađen u okviru sledećih celina: seoska i gradska arhitektura, ishrana i identitet, seoski i gradski fiksirani kostim. Navedeni oblici materijalne kulture biće posmatrani i u okviru savremenih procesa, kao što su retradicionalizacija, globalizacija, (re)konstrukcija identiteta, revitalizacija, nestajanje, čuvanje i zaštita.
U okviru vežbi odvijaće se: a) diskusija najznačajnijih bibliografskih jedinica, b) poseta muzejima uz stručni obilazak pojedinih postavki, v) radionice na kojima će studenti steći znanja neophodna za samostalno istraživanje kulturne biografije artefakata. Cilj izučavanja kursa: Predmet ima dva osnovna cilja: 1) upoznavanje studenata sa dosadašnjim rezultatima istraživanja tradicionalne materijalne kulture na području Srbije, i 2) podsticanje novih pristupa istraživanju savremenih procesa i pojava u vezi sa materijalnom kulturom. App.preduslovi_za_polaganje: Za pohađanje ovog kursa nisu potrebni prethodni uslovi. Oblici nastave:
Predavanja, vežbe i radionice uz upotrebu vizuelnih tehnika. Plan kursa: 1. nedelja predavanje - Uvodni čas Nakon upoznavanja sa sadržajem predmeta, sledi predavanje o dosadašnjim rezultatima izučavanja materijalne kulture u srpskoj etnologiji i antropologiji. Literatura: O izučavanju materijalne kulture u domaćoj etnologiji, vidi u Prošić Dvornić, M. Odevanje u Beogradu u XIX i početkom XX veka, Beograd, 2006, s. 15-23. 2. nedelja predavanje - Narodno neimarstvo: definicija i tipologija; kuća u Vojvodini Predavanje obuhvata definiciju i tipologiju narodnog neimarstva, nakon čega sledi izlaganje o jednom tipu narodne arhitekture - kući od naboja. Potom sledi diskusija o primerima revitalizovanih zgrada koje pripadaju ovom tipu gradnje. Literatura: Deroko, A. Narodno neimarstvo, knj. 1, Beograd, 1968, s. 3-5, 41-42. 2. nedelja predavanje - Narodno neimarstvo: definicija i tipologija; kuća u Vojvodini Predavanje obuhvata definiciju i tipologiju narodnog neimarstva, nakon čega sledi izlaganje o jednom tipu narodne arhitekture - kući od naboja. Potom sledi diskusija o primerima revitalizovanih zgrada koje pripadaju ovom tipu gradnje. Literatura: Đekić, M. Narodno graditeljstvo Vojvodine, kuća kao spomenik kulture, Novi Sad, Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture, 1994, s. 9-43. 2. nedelja predavanje - Narodno neimarstvo: definicija i tipologija; kuća u Vojvodini Predavanje obuhvata definiciju i tipologiju narodnog neimarstva, nakon čega sledi izlaganje o jednom tipu narodne arhitekture - kući od naboja. Potom sledi diskusija o primerima revitalizovanih zgrada koje pripadaju ovom tipu gradnje. Literatura: O baroknoj koncepciji prostora, vidi u Prošić Dvornić, M. Odevanje u Beogradu u XIX i početkom XX veka, Beograd, 2006, s. 159. 3. nedelja predavanje - Dinarska brvnara Predavanje obuhvata karakteristike dinarske brvnare i njenog unutrašnjeg uređenja, kao i varijetete ovog tipa gradnje. Potom sledi diskusija o revitalizaciji primeraka ovog tipa graditeljstva. Literatura: O starovlaškom tipu sela i šumadijskom varijetetu, vidi u Cvijić, J. Balkansko poluostrvo, Beograd, 1966, s. 263-264, 264-265. 3. nedelja predavanje - Dinarska brvnara Predavanje obuhvata karakteristike dinarske brvnare i njenog unutrašnjeg uređenja, kao i varijetete ovog tipa gradnje. Potom sledi diskusija o revitalizaciji primeraka ovog tipa graditeljstva. Literatura: Bandić, D. Narodna religija Srba u 100 pojmova, Beograd, 2004, s.v. ognjište. 3. nedelja predavanje - Dinarska brvnara Predavanje obuhvata karakteristike dinarske brvnare i njenog unutrašnjeg uređenja, kao i varijetete ovog tipa gradnje. Potom sledi diskusija o revitalizaciji primeraka ovog tipa graditeljstva. Literatura: Đorđević, T. Zbijanje kuća i ušoravanje sela pod knezom Milošem, Glasnik Srpskog geografskog društva III. 3,4 (Beograd, 1914), s. 3-10. 3. nedelja predavanje - Dinarska brvnara Predavanje obuhvata karakteristike dinarske brvnare i njenog unutrašnjeg uređenja, kao i varijetete ovog tipa gradnje. Potom sledi diskusija o revitalizaciji primeraka ovog tipa graditeljstva. Literatura: Findrik, R. Dinarska brvnara, Sirogojno, 1998, s. 72-84. 3. nedelja predavanje - Dinarska brvnara Predavanje obuhvata karakteristike dinarske brvnare i njenog unutrašnjeg uređenja, kao i varijetete ovog tipa gradnje. Potom sledi diskusija o revitalizaciji primeraka ovog tipa graditeljstva. Literatura: Findrik, R. Narodno neimarstvo, Sirogojno, 1994, s. 74-79. 4. nedelja predavanje - Kuće čatmare: moravska kuća i kuća na Kosovu Predavanje obuhvata osnovne karakteristike čatmara u istočnom delu Srbije i na Kosovu, kao i njihov razvoj. Potom sledi diskusija teze Ane Dragojlović Stevanović o poreklu trema na moravskoj kući. Literatura: Dragojlović Stevanović, A. Antropološka analiza narodne arhitekture u istočnoj Srbiji, GEI SANU, knj. XLIX, Beograd, 2000, s. 61-68. 4. nedelja predavanje - Kuće čatmare: moravska kuća i kuća na Kosovu Predavanje obuhvata osnovne karakteristike čatmara u istočnom delu Srbije i na Kosovu, kao i njihov razvoj. Potom sledi diskusija teze Ane Dragojlović Stevanović o poreklu trema na moravskoj kući. Literatura: O timočkom tipu sela, vidi u Cvijić, J. Balkansko poluostrvo, Beograd, 1966, s. 269-270. 4. nedelja predavanje - Kuće čatmare: moravska kuća i kuća na Kosovu Predavanje obuhvata osnovne karakteristike čatmara u istočnom delu Srbije i na Kosovu, kao i njihov razvoj. Potom sledi diskusija teze Ane Dragojlović Stevanović o poreklu trema na moravskoj kući. Literatura: Findrik, R. Narodno neimarstvo, Sirogojno, 1994, s. 68-70, 83-86, 86-91. 5. nedelja predavanje - Savremena seoska arhitektura Na ovom času predviđena je diskusija o savremenim oblicima ruralne arhitekture. Literatura: Bratić, D. Malešević, M. Kuća kao statusni simbol, Etnološke sveske 4, Beograd, 1982, s. 144-153. 5. nedelja predavanje - Savremena seoska arhitektura Na ovom času predviđena je diskusija o savremenim oblicima ruralne arhitekture. Literatura: Kovačević, I. Socijalno-emfatička funkcija monumentalnih grobnica, Etnološke sveske 6, Beograd-Svetozarevo, 1985, s. 81-89. 6. nedelja predavanje - Konceptualizacija pojma "etno" u savremenom javnom diskursu Na predavanju će biti reči o izgradnji "etno" kuća i komercijalnih "etno" prostora u kontekstu konstrukcije/potvrde identiteta lokalnih zajednica. Literatura: Gavrilović, LJ. Etno kuće: u potrazi za identitetom, Muzeji br. 1 (n.s.), Beograd, 2008, s. 135-146. 7. nedelja predavanje - Balkansko-orijentalna gradska kuća Predavanje obuhvata osnovne karakteristike i tipologiju balkanskog tipa gradnje u XIX veku. Potom sledi prikaz kulturne biografije balkansko-orijentalne gradske arhitekture na prostoru Srbije. Literatura: Kojić, B. Stara gradska i seoska arhitektura u Srbiji, Beograd, 1949, s. 48-58. 7. nedelja predavanje - Balkansko-orijentalna gradska kuća Predavanje obuhvata osnovne karakteristike i tipologiju balkanskog tipa gradnje u XIX veku. Potom sledi prikaz kulturne biografije balkansko-orijentalne gradske arhitekture na prostoru Srbije. Literatura: O prihvatanju zapadnih stilova u arhitekturi i poimanju orijentalnog arhitektonskog nasleđa kao varvarskog, vidi u Prošić Dvornić, M. Odevanje u Beogradu u XIX i početkom XX veka, Beograd, 2006, s. 156-1 7. nedelja predavanje - Balkansko-orijentalna gradska kuća Predavanje obuhvata osnovne karakteristike i tipologiju balkanskog tipa gradnje u XIX veku. Potom sledi prikaz kulturne biografije balkansko-orijentalne gradske arhitekture na prostoru Srbije. Literatura: Findrik, R. Narodno neimarstvo, Sirogojno, 1994, s. 161-175. 8. nedelja predavanje - Hrana i identitet Predavanje govori o hrani kao "totalnoj društvenoj činjenici", o njenoj ulozi u konstrukciji identiteta nacije ili regije, kao i o statusu hrane u savremenoj evropskoj politici. Literatura: Tellström, R. Kultura prehrane u suvremenoj europskoj politici: u potrazi za optimalnom ravnotežom hrane i političkih faktora, Etnološka istraživanja 10, Zagreb, 2004, s. 41-5 8. nedelja predavanje - Hrana i identitet Predavanje govori o hrani kao "totalnoj društvenoj činjenici", o njenoj ulozi u konstrukciji identiteta nacije ili regije, kao i o statusu hrane u savremenoj evropskoj politici. Literatura: Kovačević, I. Gastronomske tradicijade, Antropologija tranzicije, Beograd, 2007, s. 109-153. 8. nedelja predavanje - Hrana i identitet Predavanje govori o hrani kao "totalnoj društvenoj činjenici", o njenoj ulozi u konstrukciji identiteta nacije ili regije, kao i o statusu hrane u savremenoj evropskoj politici. Literatura: Prošić Dvornić, M. Kulturni i društveni značaj hrane tradicionalne srpske kulture, Kultura, knj. 2, br. 109/112, 2004, s. 315-339. 9. nedelja predavanje - Narodne nošnje: definicije i tipologija; Panonski tip seoskog kostima: Banat Predavanje obuhvata definicije fiksiranih kostima (nošnji), kao i tipologiju ovih kostima na području Srbije. Nakon toga sledi izlaganje o panonskom tipu nošnje na području Banata. Literatura: Bjeladinović, J. Seoske nošnje i njihova tipološka klasifikacija, GEM 44, Beograd, 1980, s. 75-97. 9. nedelja predavanje - Narodne nošnje: definicije i tipologija; Panonski tip seoskog kostima: Banat Predavanje obuhvata definicije fiksiranih kostima (nošnji), kao i tipologiju ovih kostima na području Srbije. Nakon toga sledi izlaganje o panonskom tipu nošnje na području Banata. Literatura: Srpske narodne nošnje u Vojvodini, uredio M. Filipović, izdanje Matice srpske, Novi Sad, 1953. (izabrati jedan od radova, koji se odnosi na seosku nošnju u Banatu). 10. nedelja vežbe - Priprema za sprovođenje samostalne istraživačke aktivnosti Na ovom času predviđene su vežbe koje predstavljaju pripremu za samostalnu analitičku obradu artefakata. Literatura: David Prown, J. An Introduction to Material Culture Theory and Method, Winterthur Portfolio, Vol. 17, No. 1 (Spring 1982), pp. 1-19. 11. nedelja predavanje - Panonski tip seoskog kostima: Šumadija Predavanje obuhvata izlaganje o karakteristikama "fiksiranog" seoskog kostima u Šumadiji. Potom sledi diskusija o upotrebi delova šumadijske nošnje u savremenom srpskom političkom životu. Literatura: Prošić Dvornić, M. Narodna nošnja Šumadije, Zagreb, 1989. 12. nedelja predavanje - Centralno-balkanski tip seoskog kostima: Kosovo Predavanje obuhvata izlaganje o osnovnim karakteristikama centralnobalkanskog tipa nošnje na primeru seoskog kostima sa područja Kosova. Literatura: Jovanović, M. Uticaj zakonskih propisa na nestajanje tradicionalne nošnje u Srbiji, Glasnik Etnografskog instituta 24, Beograd, 1975, s. 109-114. 12. nedelja predavanje - Centralno-balkanski tip seoskog kostima: Kosovo Predavanje obuhvata izlaganje o osnovnim karakteristikama centralnobalkanskog tipa nošnje na primeru seoskog kostima sa područja Kosova. Literatura: Kosovo nekad i danas, Beograd, 1973, s. 333-337. 12. nedelja predavanje - Centralno-balkanski tip seoskog kostima: Kosovo Predavanje obuhvata izlaganje o osnovnim karakteristikama centralnobalkanskog tipa nošnje na primeru seoskog kostima sa područja Kosova. Literatura: Menković, M. Odevanje u funkciji etničkih simbola, Etnoantropološki problemi sv. 7, Beograd, 1990, s. 51-55. 13. nedelja predavanje - Građanski kostim u Kneževini/Kraljevini Srbiji Predavanje obuhvata izlaganje o karakteristikama srpskog građanskog kostima kao "autentičnog" oblika odevanja. Literatura: Prošić Dvornić, M. Odevanje u Beogradu u XIX i početkom XX veka, Beograd, 2006, s. 227-271, 271-277. 13. nedelja predavanje - Građanski kostim u Kneževini/Kraljevini Srbiji Predavanje obuhvata izlaganje o karakteristikama srpskog građanskog kostima kao "autentičnog" oblika odevanja. Literatura: Prošić-Dvornić, M. Ženski građanski kostim u Srbiji XIX veka, Zbornik Muzeja primenjenih umetnosti 24-25, Beograd, 1981-82, s. 9-28. 14. nedelja vežbe - Priprema za ispit Za ovaj čas predviđena je rekapitulacija pređenog gradiva i probni test. 15. nedelja vežbe - Priprema za ispit Na ovom času predviđena je poseta Etnografskom muzeju u Beogradu. |
